Στην αντιμετώπιση του καρκίνου του προστάτη, συχνά καταφεύγουμε στην χορήγηση θεραπειών που έχουν σαν στόχο την μείωση των επιπέδων της τεστοστερόνης, της ορμόνης στην οποία βασίζονται τα καρκινικά κύτταρα για να επιβιώσουν και να πολλαπλασιαστούν.
Η θεραπεία αυτή ονομάζεται ορμονοθεραπεία και μπορεί να χορηγηθεί είτε με την μορφή φαρμάκων (χημικός ευνουχισμός) είτε με την μορφή χειρουργείου (χειρουργικού ευνουχισμού). Δυστυχώς η ορμονοθεραπεία δεν είναι άμοιρη επιπλοκών που εμφανίζονται συχνά κατά την διάρκεια της θεραπείας επηρεάζοντας την ποιότητα ζωής των ασθενών. Μια εκ των επιπλοκών αυτών είναι η εμφάνιση των γνωστών εξάψεων.
Ορμονοθεραπεία και εξάψεις ως παρενέργεια
Οι εξάψεις εμφανίζονται στο 80% των ανδρών που βρίσκονται υπό ορμονοθεραπεία και αποτελούν μια από τις πιο ενοχλητικές και δυσάρεστες παρενέργειες. Οι εξάψεις οφείλονται σε διαταραχή της λειτουργίας του θερμορυθμιστικού κέντρου που βρίσκεται στον υποθάλαμο, μιας περιοχή του εγκεφάλου που ελέγχει την διατήρηση της θερμοκρασίας του ανθρώπινου σώματος. Η διαταραχή αυτή οφείλεται στις μεταβολές των ορμονών που επέρχονται με την έναρξη της ορμονοθεραπείας.
Πώς αντιμετωπίζονται οι εξάψεις λόγω ορμονοθεραπείας
Οι διαθέσιμες θεραπευτικές επιλογές για την αντιμετώπιση των εξάψεων χωρίζονται σε:
- ορμονικές
- μη ορμονικές
Ορμονικές Θεραπείες
Μια από τις ορμονικές θεραπείες είναι η χορήγηση οξεικής κυπροτερόνης, ενός στεροειδές αντιανδρογόνου, που όταν χορηγείται σε δόση 100 mg ημερησίως, μπορεί να οδηγήσει σε σημαντική μείωση των εξάψεων Lancet Oncol 2010; 2: 147–54. Το μειονέκτημα της οξιεκής κυπτροτερόνης είναι ότι παρεμβαίνει στην ορμονοθεραπεία και για αυτό τον λόγο αποφεύγεται γενικότερα η χρήση της σαν πρώτης επιλογής φαρμακευτική θεραπεία για την αντιμετώπιση των εξάψεων και προτιμούνται άλλα φάρμακα όπως η οξεική μεγεστρόλη και η οξεική μεδροξυπρογεστερόνη (20 mg μία ή δύο φορές την ημέρα).
Μη Ορμονικές Θεραπείες
Μη ορμονικές θεραπείες που έχουν δοκιμαστεί για την αντιμετώπιση των εξάψεων περιλαμβάνουν την χορήγηση μη εκλεκτικών αναστολέων της επαναπρόσληψης της σεροτονίνης και του συνδυασμού σεροτονίνης νορεπινεφρίνης, όπως είναι η σερτραλίνη, η βενλαφαξίνη, η παροξετίνη και η φλουβοξαμίνη οι οποίες καταστέλλουν τις εξάψεις ασκώντας δοπαμινεργική δράση. Τα αποτελέσματα αυτών των θεραπειών είναι βέβαια κατώτερα των ορμονικών θεραπειών. Η δε συχνή εμφάνιση ανεπιθύμητων ενεργειών, όπως ξηροστομία, ναυτία, αύξηση σωματικού βάρους, νυχτερινές εφιδρώσεις και κεφαλαλγία, καθώς και η ανάγκη προσαρμογής της δόσης τους σε σχέση με την ηλικία, την ηπατική λειτουργία καθώς και την χρήση άλλων φαρμάκων, περιορίζουν σημαντικά την καθημερινή τους χρήση.
Ορμονοθεραπεία και αντιμετώπιση εξάψεων με gabapentin
Μια άλλη φαρμακευτική ουσία που έχει προταθεί για την αντιμετώπιση των εξάψεων είναι η gabapentin, ένα φάρμακο που χορηγείται για την αντιμετώπιση των επιληπτικών κρίσεων. Μελέτες έδειξαν ότι η gabapentin στην δόση των 900 mg ημερησίως μπορεί να οδηγήσει σε σημαντική μείωση των εξάψεων. Συχνές ανεπιθύμητες ενέργειες της gabapectin είναι η λευκοπενία, η κατάθλιψη, η υπνηλία, ο πόνος στους μυς και στις αρθρώσεις και τα συμπτώματα από το γαστρεντερικό σύστημα. Σε γενικότερες γραμμές όμως θα λέγαμε ότι η gabapectin είναι ένα καλά ανεκτό φάρμακο.
Αντιμετώπιση εξάψεων λόγω ορμονοθεραπείας με βελονισμό
Μια άλλη θεραπευτική επιλογή που έχει δοκιμαστεί για την αντιμετώπιση των εξάψεων είναι ο βελονισμός. Συνήθως, το πρόγραμμα περιλαμβάνει επαναλαμβανόμενες συνεδρίες για 10-12 εβδομάδες (δύο φορές την εβδομάδα για 2 εβδομάδες και στη συνέχεια μία φορά την εβδομάδα για 8-10 εβδομάδες). Ο βελονισμός θεωρείται ότι επιδρά στην απελευθέρωση β- ενδορφίνης, σεροτονίνης καθώς και της καλσιτονίνης. Ο βελονισμός συνήθως δεν παρουσιάζει ανεπιθύμητες ενέργειες πέραν ενδεχομένως της δυσφορίας και της κόπωσης που μπορούν να εμφανιστούν.
Συμπερασματικά λοιπόν θα λέγαμε ότι οι εξάψεις παρόλο που μπορούν να ελαχιστοποιηθούν με τις προαναφερθείσες θεραπείες, δυστυχώς δεν έχουμα ακόμα διαθέσιμη την ιδανική και πλήρως αποτελεσματική λύση για την αντιμετώπισης τους. Για αυτόν τον λόγο η πιθανότητα εμφάνισης εξάψεων και η επίδρασή τους στην ποιότητα ζωής των ασθενών θα πρέπει να συζητηθούν πρίν την έναρξη της ορμονοθεραπείας.
