Κιρσοκήλη: Τι Είναι - Συμπτώματα - Θεραπεία

Από τον Χειρουργό Ουρολόγο Δρ. Μάρκο Καραβιτάκη, Εξειδικευμένο Χειρουργό στην Λαπαροσκοπική και Ρομποτική Χειρουργική, Αντιπρόεδρο του European Association of Urology Patient Office (Γραφείο Ασθενών Ευρωπαϊκής Ουρολογικής Εταιρείας) και Διευθυντή του Κέντρου Προηγμένης Λαπαροσκοπικής, Ρομποτικής και Ενδοσκοπικής Χειρουργικής Ουρολογίας Central Urology.

Η κιρσοκήλη είναι μια παθολογική κατάσταση που χαρακτηρίζεται από την ανώμαλη διόγκωση του φλεβικού πλέγματος (pampiniform plexus) του όρχεως μέσα στο όσχεο, του σάκου στον οποίο βρίσκονται οι όρχεις έξω από το σώμα του άνδρα. Είναι μια παρόμοια κατάσταση που βρίσκουμε με τους κιρσούς που βρίσκονται στα πόδια. Η κιρσκοκήλη  εμφανίζεται πιο συχνά σε εφήβους και νεαρούς ενήλικες άνδρες, με εκτιμώμενη συχνότητα περίπου στο 15% του γενικού ανδρικού πληθυσμού. Η κιρσοκήλη είναι μια σημαντική αιτία ανδρικής υπογονιμότητας, επηρεάζοντας περίπου το 40% των ανδρών που αντιμετωπίζουν πρωτοπαθή υπογονιμότητα και έως το 80% αυτών με δευτερογενή υπογονιμότητα.

Ανατομία και Παθοφυσιολογία

Ανατομία του Ανδρικού Αναπαραγωγικού Συστήματος

Για να κατανοήσετε την κιρσοκήλη, είναι απαραίτητο να γνωρίζετε τη βασική ανατομία του ανδρικού αναπαραγωγικού συστήματος. Οι όρχεις είναι τα κύρια ανδρικά αναπαραγωγικά όργανα, υπεύθυνα για την παραγωγή του σπέρματος και της τεστοστερόνης. Βρίσκονται στο όσχεο και στηρίζονται από τον σπερματικό πόρο, ένα ανατομικό “κορδόνι”, ο οποίος περιέχει τα σπερματικά αγγείο, τα αιμοφόρα αγγεία, τα νεύρα και τα λεμφαγγεία. Το φλεβικό πλέγμα, ένα δίκτυο φλεβών, αποτελεί μέρος αυτού του πόρου και παίζει κρίσιμο ρόλο στη ρύθμιση της θερμοκρασίας των όρχεων, η οποία είναι απαραίτητη για τη βέλτιστη παραγωγή σπέρματος.

Παθοφυσιολογία Κιρσοκήλης

Η κιρσοκήλη εμφανίζεται όταν οι βαλβίδες μέσα στις φλέβες του φλεβικού πλέγματος δεν λειτουργούν σωστά, οδηγώντας σε κακή ροή αίματος και στάση και αυξημένη συγκέντρωση αίματος μέσα σε αυτές. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα τη διεύρυνση αυτών των φλεβών. Ο ακριβής μηχανισμός πίσω από αυτή τη δυσλειτουργία των βαλβίδων δεν είναι πλήρως κατανοητός, αλλά πιστεύεται ότι είναι πολυπαραγοντικός, που περιλαμβάνει τόσο μια γενετική προδιάθεση όσο και άλλους ανατομικούς παράγοντες. Η αυξημένη ροή αίματος αυξάνει τη θερμοκρασία των όρχεων, επηρεάζοντας αρνητικά την παραγωγή και τη λειτουργία του σπέρματος.

Αιτίες και Παράγοντες Κινδύνου

Πρωτογενή Αίτια

Η πρωτοπαθής κιρσοκήλη εμφανίζεται συνήθως λόγω συγγενών δομικών και λειτουργικών ανωμαλιών εντός του φλεβικού πλέγματος. Η γενετική προδιάθεση μπορεί να παίξει σημαντικό ρόλο, όπως και ανατομικοί παράγοντες όπως η γωνία με την οποία η φλέβα των όρχεων εισέρχεται στις κεντρικές φλέβες του σώματος.

Δευτερεύοντα Αίτια

Η δευτεροπαθής κιρσοκήλη είναι λιγότερο συχνή και συνήθως προκύπτει από αυξημένη ενδοκοιλιακή πίεση ή απόφραξη της φλεβικής παροχέτευσης, συχνά λόγω κάποιας μάζας ή κάποιου όγκου. Αυτός ο τύπος κιρσοκήλης είναι πιο συχνά αιφνίδιος στην έναρξη και μπορεί να σχετίζεται με πιο σοβαρά συμπτώματα.

Παράγοντες Κινδύνου

Διάφοροι παράγοντες κινδύνου έχουν εντοπιστεί για την κιρσοκήλη, όπως:

  • Ηλικία: Συχνότερα διαγιγνώσκεται σε άνδρες ηλικίας 15-25 ετών.
  • Επάγγελμα: Οι εργασίες που περιλαμβάνουν παρατεταμένη ορθοστασία ή άρση βαρών μπορεί να αυξήσουν τον κίνδυνο κιρσοκήλης.
  • Παράγοντες τρόπου ζωής: Η παχυσαρκία και το κάπνισμα έχουν συνδεθεί με υψηλότερη συχνότητα εμφάνισης κιρσοκήλης.
Συμπτώματα και διάγνωση

Κοινά Συμπτώματα

Ενώ πολλοί άνδρες με κιρσοκήλη είναι ασυμπτωματικοί, ορισμένοι μπορεί να εμφανίσουν:

  • Πόνος και δυσφορία στο όσχεο: Συνήθως ένας βουβός πόνος που μπορεί να επιδεινωθεί με τη σωματική δραστηριότητα ή την παρατεταμένη ορθοστασία.
  • Ατροφία: Συρρίκνωση του προσβεβλημένου όρχεως.
  • Θέματα υπογονιμότητας: Δυσκολία στην επίτευξη εγκυμοσύνης λόγω μειωμένης παραγωγής και ποιότητας σπέρματος.

Διαγνωστικές Μέθοδοι

Η διάγνωση της κιρσοκήλης περιλαμβάνει διάφορα βήματα:

  • Κλινική εξέταση: Μια ψηλαφητή μάζα στο όσχεο, που συχνά περιγράφεται ως «σάκος με σκουλήκια».
  • Μελέτες υπερήχων και Doppler: Αυτές οι τεχνικές απεικόνισης επιβεβαιώνουν τη διάγνωση οπτικοποιώντας τις διογκωμένες φλέβες και τη ροή του αίματος.
  • Ανάλυση σπέρματος (σπερμοδιαγραμμα): Χρησιμοποιείται για την αξιολόγηση της ποιότητας του σπέρματος, συμπεριλαμβανομένου του αριθμού, της κινητικότητας και της μορφολογίας των σπερματοζωαρίων χαρακτηριστικά που επηρεάζονται με την κιρσοκήλη.
Επιπτώσεις στη Γονιμότητα

Μηχανισμός Υπογονιμότητας στην Κιρσοκήλη

Η κιρσοκήλη μπορεί να βλάψει τη γονιμότητα μέσω πολλών μηχανισμών:

  • Αυξημένη θερμοκρασία οσχέου: Οι αυξημένες θερμοκρασίες επηρεάζουν την παραγωγή και τη λειτουργία του σπέρματος.
  • Οξειδωτικό στρες: Οι αυξημένες δραστικές ρίζες οξυγόνου (ROS) μπορούν να βλάψουν το DNA του σπέρματος.
  • Διαταραχή των ορμονών: Η κιρσοκήλη μπορεί να διαταράξει το περιβάλλον των ορμονών που είναι απαραίτητο για τη σπερματογένεση.

Αξιολόγηση της Γονιμότητας

Η αξιολόγηση της επίδρασης της κιρσοκήλης στη γονιμότητα περιλαμβάνει:

  • Αξιολόγηση των παραμέτρων ποιότητας σπέρματος συμπεριλαμβανομένων του αριθμού, της κινητικότητας και της μορφολογίας του σπέρματος.
  • Ορμονικό προφίλ: Μέτρηση επιπέδων τεστοστερόνης, ωοθυλακιοτρόπου ορμόνης (FSH) και ωχρινοτρόπου ορμόνης (LH).
Επιλογές Θεραπείας

Μη Χειρουργικές Θεραπείες

Η αρχική αντιμετώπιση της κιρσοκήλης μπορεί να περιλαμβάνει:

  • Τροποποιήσεις στον τρόπο ζωής: Απώλεια βάρους, αποφυγή παρατεταμένης ορθοστασίας και μείωση της άρσης βαρών.
  • Φάρμακα: Παυσίπονα και αντιφλεγμονώδη φάρμακα για τη διαχείριση των συμπτωμάτων.

Χειρουργικές Θεραπείες

Υπάρχουν διάφορες χειρουργικές επιλογές:

  • Απολίνωση σπερματικής φλέβας: Μπορεί να πραγματοποιηθεί χρησιμοποιώντας διάφορες τεχνικές:
    • Ανοιχτή Χειρουργική: Παραδοσιακή προσέγγιση με μικρή τομή.
    • Λαπαροσκοπική Χειρουργική: Ελάχιστα επεμβατική με μικρές τομές και κάμερα.
    • Μικροχειρουργική με χρήση χειρουργικού μικροσκοπίου.
  • Εμβολισμός: Μια μη χειρουργική, ελάχιστα επεμβατική παρέμβαση όπου χρησιμοποιείται καθετήρας για την απόφραξη των διογκωμένων φλεβών.