Ακτινοθεραπεία

H ακτινοθεραπεία για την αντιμετώπιση του καρκίνου του προστάτη περιλαμβάνει την παροχή μιας ογκοκτόνου δόσης ακτινοβολίας στην περιοχή του προστάτη, με ελαχιστοποίηση της  ακτινοβολίας στους περιβάλλοντες φυσιολογικούς ιστούς.

Ο σχεδιασμός της ακτινοθεραπείας λαμβάνει υπόψη τον όγκο του προστάτη και την ανατομική κατανομή τόσο του όγκου όσο και των φυσιολογικών δομών γύρω από αυτόν. Ο προστάτης  βρίσκεται σε άμεση επαφή με το ορθό και την ουροδόχο κύστη με αποτέλεσμα  οι κύριες τοξικότητες της ακτινοβολίας να  αφορούν το γαστρεντερικό και το ουρογεννητικό σύστημα

Η ακτινοθεραπεία χορηγείται συνήθως σε ολόκληρο τον προστάτη αδένα λόγω της πολυεστιακής φύσης του καρκίνου του προστάτη και της αδυναμίας εντοπισμού με ακρίβεια όλων των κακοήθων περιοχών μέσα στον αδένα. Τα πεδία θεραπείας εξατομικεύονται περαιτέρω με βάση τον εκτιμώμενο κίνδυνο προσβολής των σπερματοδόχων κύστεων και των πυελικών λεμφαδένων.

Η ακτινοθεραπεία μπορεί να εφαρμοστεί με ή χωρίς ορμονοθεραπεία σε περιπτώσεις χαμηλού ενδιάμεσου και υψηλού κινδύνου καρκίνο.

Συνήθως η ακτινοθεραπεία συνδυάζεται με την ορμονοθεραπεία διότι όπως έχει αποδειχθεί, η ορμονοθεραπεία κάνει πιο ευάλωτα τα καρκινικά κύτταρα στην ακτινοβολία.

cancer-therapy-advanced-medica

Σύγκριση ακτινοθεραπείας με χειρουργική θεραπεία

Αν και υπάρχουν λίγες τυχαιοποιημένες δοκιμές που να συγκρίνουν την ακτινοθεραπεία  με τη ριζική προστατεκτομή, από τις μελέτες που έχουν ολοκληρωθεί μέχρι σήμερα προκύπτει ότι τα αποτελέσματα της ακτινοθεραπείας είναι παρόμοια με αυτά της χειρουργικής θεραπείας σε ασθενείς με  με κλινικά εντοπισμένη νόσο.

Η επιλογή της θεραπείας εξαρτάται από μια τεκμηριωμένη απόφαση του ασθενούς που ενσωματώνει την γνώση σχετικά με τα πιθανά πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα που σχετίζονται με τις διαφορετικές θεραπευτικές προσεγγίσεις. Τα ογκολογικά αποτελέσματα μετά από ακτινοθεραπεία, σε σύγκριση με τη ριζική προστατεκτομή και την συντηρητική παρακολούθηση επιτήρηση, βασίζονται στη διαστρωμάτωση κινδύνου και συζητούνται ξεχωριστά.

Τα μόνα μεγάλης κλίμακας δεδομένα προέρχονται από τη δοκιμή Prostate Testing for Cancer and Treatment (ProtecT) που διεξάγεται στο Ηνωμένο Βασίλειο, στην οποία ασθενείς με καρκίνο του προστάτη που ανιχνεύθηκε κατά τον προσυμπτωματικό έλεγχο με το PSA κατατάχθηκαν τυχαία σε ενεργή παρακολούθηση , ριζική προστατεκτομή ή ακτινοθεραπεία. Στην αρχική αναφορά αυτής της δοκιμής, δεν υπήρχε σημαντική διαφορά στη 10ετή ειδική για τον καρκίνο επιβίωση ή στα συνολικά ποσοστά επιβίωσης μεταξύ των διαφορετικών τρόπων θεραπείας. Ωστόσο, υπήρξε αυξημένη συχνότητα μεταστατικής νόσου και κλινικής εξέλιξης με την συντηρητική παρακολούθηση και υπήρξε μόνο ένας πολύ περιορισμένος αριθμός θανάτων που σχετίζονται με τον καρκίνο του προστάτη.

Ακτινοθεραπεία με IMRT

Το IMRT είναι μια προηγμένη μορφή ακτινοθεραπείας που μπορεί να δημιουργήσει μια κατανομή δόσης γύρω από έναν περίπλοκο και ακανόνιστο όγκο-στόχο. Το IMRT παρέχει ανομοιόμορφες εντάσεις δέσμης στον όγκο στόχο αλλάζοντας την ένταση της δέσμης, σε αντίθεση με το 3D-CRT, στο οποίο χορηγείται ομοιόμορφη ένταση σε ένα καθορισμένο πεδίο.

Διάρκεια ακτινοθεραπείας

Η διάρκεια της ακτινοθεραπείας εξαρτάται απο το σχήμα της θεραπείας που εφαρμόζεται και μπορεί να κυμαίνεται από 4 μέχρι 9 εβδομάδες. 

Το πρωτόκολλο εξωτερικών ακτινοβολιών περιλαμβάνει ένα πρόγραμμα ημερήσιων θεραπειών διάρκειας 6 εβδομάδων, που ισοδυναμεί με δόση 60 με 72 GY. 

Επιπλοκές ακτινοθεραπείας

Η ακτινοβολία μπορεί να δημιουργήσει προβλήματα στο:

  • Γαστρεντερικό σύστημα. Η τοξικότητα της ακτινοθεραπείας μπορεί να εκδηλωθεί ως πρωκτίτιδα ή εντερίτιδα. Η αναφερόμενη συχνότητα πρωκτίτιδας κυμαίνεται από 5 έως 30 τοις εκατό ανάλογα με τον ορισμό που χρησιμοποιείται, τη δόση της ακτινοβολίας και τον όγκο θεραπείας.
  • Ουροποιητικό σύστημα. Περίπου οι μισοί ασθενείς θα εμφανίσουν συμπτώματα από το ουροποιητικό, τα οποία μπορεί να περιλαμβάνουν συχνουρία, δυσουρία και/ή επιτακτικότητα, ουρηθρίτιδας. Τα συμπτώματα συνήθως υποχωρούν εντός τεσσάρων εβδομάδων μετά την ολοκλήρωση της θεραπείας. Οι καθυστερημένες παρενέργειες του ουροποιητικού συστήματος είναι σχετικά ασυνήθιστες στις σύγχρονες σειρές. Η συχνότητα της ακράτειας ούρων είναι περίπου 1 τοις εκατό σε άνδρες χωρίς ιστορικό προηγούμενης επέμβασης στον προστάτη. Σε ασθενείς που είχαν σοβαρά αποφρακτικά ή ερεθιστικά συμπτώματα πριν από τη θεραπεία, η ακτινοθεραπεία μπορεί τελικά να βελτιώσει τα συμπτώματα τους, πιθανώς λόγω της μείωσης του μεγέθους του προστάτη. Άλλες μακροχρόνιες τοξικότητες του ουροποιητικού συστήματος περιλαμβάνουν στενώσεις της ουρήθρας και αιματουρία.
  • Αιμορραγία. Οι άνδρες που λαμβάνουν αντιπηκτική αγωγή φαίνεται να διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο αιμορραγίας είτε από κυστίτιδα είτε από πρωκτίτιδα.
  • Στυτική δυσλειτουργία. Η συχνότητα της στυτικής δυσλειτουργίας μετά από ακτινοθεραπεία εξωτερικής δέσμης εξαρτάται εν μέρει από τον ορισμό της και από το χρονικό πλαίσιο αξιολόγησης. Στις σύγχρονες σειρές, το 30 έως 45 τοις εκατό των ανδρών που υποβάλλονται σε ακτινοθεραπεία εμφανίζουν στυτική δυσλειτουργία με τη συχνότητα να αυξάνεται με την πάροδο του χρόνου.
  • Δευτερογενείς κακοήθειες. Αν και η ακτινοβολία φαίνεται να σχετίζεται με μια μικρή αύξηση στη συχνότητα εμφάνισης καρκίνου της ουροδόχου κύστης και του ορθού, ο κίνδυνος θανάτου από δευτεροπαθή κακοήθεια στα 10 έως 15 χρόνια είναι τελικά πολύ μικρός.Οι ανεπιθύμητες ενέργειες της ακτινοθεραπείας περιλαμβάνουν
    • Παροδικά μέτρια/σοβαρά συμπτώματα κατωτέρου ουροποιητικού  τύπου πλήρωσης  
    • Αιματουρία,: 4-23% 
    • Μέτρια έως σοβαρά γαστρεντερικά συμπτώματα όπως αιματηρές διαρροικές κενώσεις, πόνος, στένωση του ορθού: 3-32% 
    • Η στυτική δυσλειτουργία (ED) αναπτύσσεται σταδιακά σε 30 με 50% των ασθενών 
    • Ο κίνδυνος μιας δεύτερης πυελικής κακοήθειας εκτιμάται ότι είναι 1 σε 300 

Αντενδείξεις ακτινοθεραπείας

Οι κύριες αντενδείξεις αφορούν σοβαρά συμπτώματα κατώτερου ουροποιητικού συστήματος, φλεγμονώδης νόσος του εντέρου, ιστορικό ακτινοβολίας πυέλου πυελικής ακτινοβολίας 

Αποτελεσματικότητα ακτινοθεραπείας

Η ακτινοθεραπεία είναι εξαιρετικά αποτελεσματική όταν εφαρμόζεται σε ασθενείς στα αρχικά στάδια της νόσου με ποσοστά επιτυχίας που ξεπερνάνε το 90%.

Για την πλειοψηφία των ανδρών που έχουν νόσο αρχικού σταδίου, ο καρκίνος του προστάτη είναι ιάσιμος και δεν υποτροπιάζει μετά την αρχική θεραπεία. Ωστόσο, περίπου το 25%-33% των ανδρών με καρκίνο του προστάτη μπορεί να υποτροπιάσουν είτε μετά από χειρουργική επέμβαση είτε μετά από ακτινοβολία.

Μείωση PSA μετά την ακτινοθεραπεία

Πρόσφατες μελέτες έχουν δείξει ότι για την επίτευξη του καλύτερου αποτελέσματος, τα επίπεδα PSA θα πρέπει να είναι χαμηλότερα από 1 ng/ml και ακόμη χαμηλότερα από 0,5 ng/ml . Τα επίπεδα που είναι πάνω από 1 ή 2 ng/ml 12 έως 18 μήνες μετά την ολοκλήρωση της ακτινοθεραπείας μπορεί να υποδηλώνουν ότι ο καρκίνος είναι ανθεκτικός στην ακτινοθεραπεία και δεν έχει εκριζωθεί εντελώς.